شیوه نامه دانشنامه

 

1- پ: ارجاع به اولين داده هاي مستند و مسند؛ منابعي که به صورت مستند سخن گفته و اسناد کلام خويش را بيان داشته اند بر مواردي که از چنين پشتوانه اي برخوردار نيست و پژوهنده راه رفته آن را مقبول مي داند، راجح است.

2- پ: به هنگام تعارض در مرحله پيش گفته، هم سازي يک داده با داده هاي ديگر (هم پشتي چند داده) به عنوان وجه برتري آن به شمار مي آيد.از اين مقوله در علم حديث به عنوان مستفيض، ياد مي شود. در اين جا بي آن که در باب آن اصطلاحات چند و چوني شود، به همين مقدار بسنده مي گردد که روايت يا خبر داراي روايت هم سو، بر روايت ديگر مقدم مي شود.

3- پ: چنان که در توثيق (تعديل) يک فرد، نظر مخالف بر موافق و در ترجيح (تقبيح) سخن موافق، بر مخالف رجحان مي يابد و اين امر با آن چه در علم درايه و رجال وجود دارد تا حدي متفاوت است.

4- پ: بهره گيري از عنصر عقل؛ گر چه برخي بر آنند که در مطالعات تاريخي و به طريق اولي در شخصيت نگاري از اين عنصر نمي توان بهره گرفت، اما توجه با اين رويکرد که آن چه به يک فرد نسبت داده مي شود بايد با عقل طبيعي ـ نه عقل نظري ـ زمانه هم سازي داشته باشد، سخن مقبولي است. در زندگي افراد گاهي داستان هايي ذکر مي شود که تحقق آن ها به وجود امکاناتي پيوند دارد و عقل طبيعي (تجربي) پذيرش آن را آسان نمي داند، جز آن که منطق بروز يا ايجاد آن ذکر شود. بنا بر اين مقوله کرامت يا معجزه در جاي ديگري مورد مداقه قرار مي گيرد.

ت. واقع گرايي: گر چه در مطالعات علوم انساني از جمله مقولات تاريخي، به راحتي نمي توان از واقع گرايي سخن به ميان آورد، اما گذشته از گفت و گوهاي فلسفي و مدققانه در اين باره، تلاش آن است که آن چه عرضه مي شود با اصول پژوهش علمي، نه لزوما علوم تجربي، منطبق تر باشد، هر چند با نظر مشهور هم سازي نداشته باشد. به اين منظور، هر ادعا يا يافته‌اي، گذشته از استناد به منابع و مآخذ، با ادبيات يا فرهنگ زمانه مورد نظر نيز هم سنجي مي شود تا صحت و سقم آن به دست آيد. به بيان ديگر اين اخبار و گزارش‌هاي مستقيم نيست که براي کشف يک حقيقت تاريخي مورد اتباع قرار مي گيرند، بلکه اطلاعات عمومي و فرهنگي زمانه نيز مي توانند در اکتشاف حقيقت کارساز شوند.

ث. مذهب شناسي: شخصيت هايي که مورد مطالعه قرار مي گيرند از جهات مختلفي شناسايي مي شوند که يکي از آن ابعاد، گرايشات مذهبي آن ها است. اگر اختلافي در اين باره پيدا شود و از نظر داده هاي تاريخي نتوان راه گريزي براي آن پيدا کرد، برخي از منابع به عنوان مرجع علمي قلمداد شده و داده آن ها ملاک قرار مي گيرد، جز اين خود با ترديد سخن گفته باشند يا تصريحي به مذهب افراد نکرده باشند. کتاب هاي رجالي شيعه؛ اعم از نوشته هاي کهن و متأخر، کتاب الذريعه، اعيان الشيعه و …